Przepisy ustawy z dnia z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz. U z 2022 poz. 583), zwanej dalej: „specustawą” przewidują sporo zmian w systemie opieki nad dziećmi w wieku do lat trzech. Przede wszystkim ułatwiają tworzenie nowych miejsc w żłobkach, w klubach dziecięcych i u dziennych opiekunów, a także zakładają możliwość tworzenia ich w nowych lokalizacjach. Mogą je tworzyć zarówno samorządy, jak i wszystkie inne podmioty, którym zezwala na to ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2021 r. poz. 75,ze zm.).

Zatem gminy i podmioty prywatne mogą uruchamiać dodatkowe miejsca opieki nad ukraińskimi dziećmi w żłobkach i klubach dziecięcych na prostszych zasadach. Specustawa liberalizuje przepisy w tym zakresie, znosi m.in. limit dzieci przypadających na jednego opiekuna, a lokale nie muszą spełniać standardów wymaganych przepisami.

Ponadto jak wynika z art. 26 ust. 1 pkt. 5 specustawy -w katalogu świadczeń przewidzianych dla obywatela Ukrainy przebywającego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny, znalazło się również prawo dofinansowania obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna, o którym mowa w art. 64c ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 – czyli tzw. „żłobkowe+”- wprowadzone przepisami ustawy z dnia 17 listopada 2021 r. o rodzinnym kapitale opiekuńczym (Dz. U. poz. 2270).

Przepisy zawarte w art. 28 specustawy umożliwiają organizowanie nowych żłobków i klubów dziecięcych także w lokalach, które nie spełniają wymogów lokalowo-sanitarnych, a które to wymogi w związku z sytuacją zostały zawieszone. Niemniej jednak powstające z wyłączeniem przepisów sanitarno-lokalowych żłobki i kluby, podlegają wpisowi do rejestru żłobków i klubów dziecięcych, a jeśli dotyczy to miejsc u dziennego opiekuna, to wpisowi do wykazu dziennych opiekunów. Jest to bardzo istotne, ponieważ niewpisanie tych miejsc do rejestru uniemożliwi przyznanie dofinansowania do obniżenia opłaty żłobkowej, przewidzianej dla obywateli Ukrainy, którzy przekroczyli granicę po 24 lutego 2022 roku i którym został nadany numer PESEL.

W przypadku żłobków nie jest wymagana pozytywna opinia sanepidu w zakresie spełnienia warunków sanitarno-lokalowych, jak również nie jest wymagana pozytywna opinia straży pożarnej w zakresie warunków p.poż. Podobnie rzecz ma się z klubami dziecięcymi – tu również nie jest wymagane otrzymanie pozytywnej opinii straży pożarnej.

Odstąpienie od warunków jest możliwe po uzyskaniu zgody odpowiednio wójta, burmistrza lub prezydenta miasta i jak wynika z przepisów to te właśnie organy określają wzór takiej zgody.

Specustawa znosi także limit dzieci przypadających na jednego opiekuna w grupie. W żłobku lub klubie dziecięcym jeden opiekun może zajmować się teraz grupą dzieci większą niż 5, jeśli jest w niej dziecko z niepełnosprawnością, a w pozostałych przypadkach większą niż 8 pociech.

Również dzienny opiekun może zajmować się liczbą dzieci większą niż 5 oraz większą niż 8 i nie jest w takim przypadku wymagana zgoda rodzica lub zgoda na uczestnictwo takiego rodzica w zajęciach prowadzonych przez dziennego opiekuna.

Dodatkowo zniesiony został także limit maksymalnej liczby dzieci w klubie dziecięcym, który co do zasady wynosił 30, a także granica wieku od której można sprawować opiekę. W myśl specustawy kluby dziecięce mogą przyjmować dzieci ukraińskie poniżej pierwszego roku życia.

Nowe limity dzieci przypadających na opiekuna obowiązują we wszystkich placówkach, także w placówkach już istniejących i przyjmujących dzieci z Ukrainy.

Należy zwrócić uwagę, iż specustawa znosząc limity nie określiła żadnych górnych granic. Zatem to po stronie odpowiednio wójta, burmistrza lub prezydenta miasta wydającego zgodę, będzie leżało zweryfikowanie -ile dzieci maksymalnie w danym lokalu można objąć usługami opiekuńczymi. Choć nowe przepisy tego nie wykluczają, to trudno sobie wyobrazić, żeby jedna opiekunka zajmowała się np. dwudziestką małych dziećmi.

Ustawodawca nie określił też, jak długo będą obowiązywały nowe rozwiązania. Uchodźcy mają ustalony legalny pobyt w Polsce na okres 18 miesięcy, niemniej jednak z przepisów nie wynika, iż jest to również czasowa granica zawieszenia limitów, o których mowa powyżej.

Na zakończenie należy podkreślić, iż pomimo wielu obaw, celem specustawy nie jest zaniżanie jakości sprawowanej opieki. Przede wszystkim rozwiązania w niej zawarte mają posłużyć organizacji miejsc opieki w miarę szybko, ponieważ wymaga tego sytuacja. Wyłączenie pewnych wymogów powinno ułatwić powstawanie instytucjonalnych form opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 i ma spowodować, aby procedury uzyskania wpisu do rejestru lub wykazu mogły przebiegać sprawnie i odpowiednio szybko.

Opracował: Tadeusz Konarski